Arbuz jest owocem chętnie wybieranym podczas upałów - świetnie nawadnia oraz orzeźwia. Najlepiej smakuje mocno schłodzony. Na uwagę zasługują jednak nie tylko jego walory smakowe, ale przede wszystkim pozytywny wpływ na zdrowie. A lista jego zalet jest długa: ma działanie antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, wzmacnia potencję oraz zapobiega chorobom układu krążenia. Na szczególną uwagę zasługują znajdujące się w jego wnętrzu pestki oraz wytwarzany z nich olej.
Pochodzenie arbuza
Arbuz zwyczajny (Citrullus lanatus) zwany również kawonem to owoc pochodzący z rodziny dyniowatych. Jest spokrewniony z cukinią, ogórkiem, dynią, melonem, kabaczkiem oraz patisonem.
Pochodzenie arbuza to Afryka Południowa, gdzie nawet obecnie można spotkać dziko rosnące kawony. Jako gatunek uprawny występuje w regionach o ciepłym klimacie. Do największych producentów arbuza na świecie należą Chiny oraz Turcja. Na terenie Europy największe plantacje arbuzów można spotkać w Hiszpanii, Portugali, Chorwacji, Grecji, Francji, Bułgari, Rumuni, na Węgrzech i Ukrainie oraz we Włoszech.
Morfologia arbuza
Łodygi arbuza są płożące, osiągające długość od 2 do nawet 5 metrów. Jest szorstko owłosiona i posiada tzw. wąsy czepne.
Liście arbuza osiągają duże rozmiary. Są ciemnozielone, o sercowatym kształcie.
Kwiaty arbuza są żółtej barwy i osiągają niewielkie rozmiary. Wyrastają pojedynczo w kątach liści.
Na jednej roślinie znajduje się do 30 kwiatów żeńskich oraz nawet 400 męskich.
Owoce arbuza to jagody ze słodkim miąższem. Kolor miąższu zależy od odmiany owocu i może przybierać barwę od żółtej, poprzez pomarańczową aż do ciemnoczerwonej. Skóra kawonu jest dwuwarstwowa, z wierzchu ciemnozielona z charakterystycznymi pręgami w różnych odcieniach zieleni.
Korzenie arbuza są rozległe, ale płytko wrastają w ziemię – do 60 cm.
Odmiany arbuza
Do najbardziej popularnych odmian arbuzów należą:
Rosario – odmiana wczesna dająca duże owoce;
Janosik – odmiana średnio wczesna. Miąższ tej odmiany jest słodki i soczysty z niewielką ilością pestek. Obficie plonuje i jest odporny na choroby;
Złoto Wolicy – odmiana wczesna z żółtym miąższem;
Sugar Baby – bardzo wczesna odmiana o średniej wielkości owocach osiągających 2 – 5 kg i intensywnie czerwonym, smacznym, soczystym i słodkim miąższu.
Uprawa arbuza
Arbuza można uprwiać nawet w przydomowym ogródku. Najważniejsza dla jego prawidłowego wzrostu jest temperatura. Najlepiej rośnie w temperaturze między 21 a 29 stopni.Celsiusza. Ważne jest też zadbanie o odpowiednią temperaturę gleby, w której rośnie arbuz. W tym celu zaleca się okrycie ziemi agrowłókniną, słomą lub folią.
Arbuz najlepiej plonuje w glebie próchniczej i bogatej w składniki pokarmowe oraz odpowiednio nawożonej.
Waże jest też regularne podlewanie – wtedy owoce osiągaja najwieksze rozmiary.
Wartości odżywcze arbuza
Arbuz nie zawiera tłuszczu ani cholesterolu. W ponad 90% skałda się z wody, a 100 g dostarcza tylko 30 kalorii. W swoim wnętrzu kryje za to witaminy: A, C, E, z grupy B oraz minerały: potas, magnez, wapń, żelazo, miedź i cynk.
| Wartość odżywcza |
Zawartość w 100 g miąższu arbuza |
| Wartość energetyczna |
30 kcal |
| Białko ogółem |
0.61 g |
| Tłuszcz |
0.15 g |
| Węglowodany |
7.55 g |
| Błonnik |
0.4 g |
| Minerały |
| Wapń |
7 mg |
| Żelazo |
0.24 mg |
| Magnez |
10 mg |
| Fosfor |
11 mg |
| Potas |
112 mg |
| Sód |
1 mg |
| Cynk |
0.10 mg |
| Witaminy |
| Witamina C |
8.1 mg |
| Witamina A |
569 IU |
| Tiamina |
0.033 mg |
| Ryboflawina |
0.021 mg |
| Niacyna |
0.178 mg |
| Witamina B-6 |
0.045 mg |
| Kwas foliowy |
3 ug |
| Witamina E |
0.05 ug |
| Witamina K 1 (filochinona) |
0.1 ug |
Właściwości zdrowotne arbuza
Obniża ciśnienie krwi oraz pomaga zapobiegać chorobom serca.
Zawarte w arbuzie antyoksydanty oraz karetonoidy zapobiegają utlenianiu sie cholesterolu oraz hamuja namnażanie wolnych rodników w naczyniach krwionośnych.
Potas oraz witaminy A i C obniżają ciśnienie krwi oraz zapobiegają zmianom miażdżycowym.
Zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów
Likopen znajdujący się w arbuzie działa prewencyjnie na komórki nowotworowe zwłaszcza w przypadku raka prostaty. Jest on również skuteczny w leczeniu wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).
Wzmacnia potencję
Zawarta w arbuzie cytrulina zwiększa popęd seksualny. Ponadto rozluźnia naczynia krwionośne oraz przyspiesza przepływ krwi w naczyniach.
Liczne badania wykazały, że zjedzenie co najmniej sześciu plastrów arbuza ma działanie podobne do viagry. Jedzenie arbuza może być pomocne zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu problemów z erekcją.
Opóźnia procesy starzenia organizmu
Duża ilość naturalnych przeciwutleniaczy zawartych w miąższu arbuza zapobiega przedwczesnemu starzeniu skóry, pomaga leczyc stany zapalne, a także chroni przed szkodliwym działaniem promieni UV. Z kolei witamina A zwiększa sieć naczyń krwionośnych, dzięki czemu skóra jest lepiej dotleniona i odżywiona. Witamina C pomaga usunąć wolne rodniki oraz wsmacnia działnie pozostałych przeciwutleniaczy.
Pomaga zwiększyć masę mięśniową
Zawarta w arbuzie cytrulina rozszerza światło naczyń krwionośnych, dzięki czemu zwiększa się objętość mięśni w trakcie ćwiczeń. Ponadto regularne spożywanie cytruliny poprawia wytrzymałość siłową, a argininy ziększa ukrwienie i odżywienie mięśni. Arbuzy można więc śmiało polecić sportowcom.
Przyspiesza regenerację mięśni po treningu
Cytrulina wraz z arginina oraz ornityną zmniejsza zmęczenie mięśni po intensywnym wysiłku oraz wspomaga ich regenerację.
Zapobiega zwyrodnieniu plamki ocznej
Dzięki zawartości likopenu w arbuzie, działa on ochronie na narząd wzroku i zapobiega stanom zapalnym.
Zapobiega odwodnieniu organizmu
W 90% arbuz składa się z wody, w związku z czym doskonale nawadnia organizm, dzieki czemu wspomaga krążenie, zapewnia zdrową skórę, ułatwia trawienie, poprawia sprawność umysłową.
Zastosowanie arbuza
W kuchni
Arbuz najlepiej smakuje mocno schłodzony. Mozna go pokroić w trójkąty, w podłużne paski (tzw. frytki z arbuza). Ciekawem rozwiązaniem jest też krojenie arbuza za pomoca łyżki do lodów. Z dojrzałego owocu można również przygotować pyszne i orzeźwiające koktajle z dodatkiem innych owoców np. truskawek. Arbuz może być też skladnikiem sałatek.
W przemyśle kosmetycznym
Miąższ arbuza jest idealnym składnikiem maseczek, toników oraz peelingów do twarzy. Ma działanie odświeżające oraz odmładzające cerę. Doskonale oczyszcza, zwęza pory i zapobiega ich zatykaniu – jest więc wskazany do cery tłustej, mieszanej i trądzikowej. Zawarte w kawonie kwasy AHA działają na skórę złuszczająco.
Pestki z arbuza
Wiele osób podczas jedzenia arbuza pozbywa się pestek. Jest to błąd, ponieważ dostarczaja one o wiele więcej cennych składników odżywczych niż sam miąższ. Są dość kaloryczne: 100 gram suszonych nasion arbuza zawiera 550 kalorii, a także dużą ilość tłuszczu oraz białka.
Suszone pestki arbuza zawierają też cenną argininę – aminiokwas regulujący ciśnienie krwi i zmniejszający ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Znaleźć można w nich także jedno i wielonienienasycone kwasy tłuszczowe, a także kwasy omega-6. Zawierają też znaczne ilości magnezu, żelaza, cynku, miedzi, manganu oraz witamin z grupy B.
Pestki arbuza są więc idealne do wsparcia prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Z kolei dzięki zawartości przeciwutleniaczy zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych, schorzeń ze strony układu krążenia oraz chorób neurodegradacyjnych. Zwalczają też wolne rodniki i opóźniają starzenie organizmu. Antyoksydanty nawilżają cerę i chronią ją przed przedwczesnymi zmarszczkami i przebarwieniami.
Zawarte w pestkach arbuza flawonoidy oraz rozpuszczalny błonnik regulują poziom cukru we krwi.
Nasiona arbuza są skuteczne w leczeniu wrzodów żołądka ze względu na działanie hamujące produkcję soków i enzymów trawiennych.
Ekstrakt z nasion arbuza powoduje również zmniejszenie przerośniętego gruczoły prostaty u mężczyzn.
| Wartość odżywcza |
Zawartość w 100g suszonych pestek arbuza |
| Wartość energetyczna |
557 kcal |
| Białko |
28,3 g |
| Tłuszcz |
47,4 g |
| Węglowodany |
15,3 g |
| Tiamina |
0,2 mg |
| Ryboflawina |
0,1 mg |
| Niacyna |
3,6 mg |
| Witamina B6 |
0,1 mg |
| Kwas foliowy |
58 µg |
| Wapń |
54 mg |
| Żelazo |
7,3 mg |
| Magnez |
515 mg |
| Fosfor |
755 mg |
| Potas |
648 mg |
| Sód |
99 mg |
| Cynk |
10,2 mg |
| Miedź |
0,7 mg |
| Mangan |
1,6 mg |
| Saponiny |
2,93 mg |
| Alkaloidy |
1,42 mg |
| Taniny |
1,15 mg |
| Kwas fitynowy |
0,43 mg |
| Kwas szczawiowy |
0,07 mg |
| Kwasy fenolowe |
0,45 mg |
| Flawonoidy |
2,63 mg |
Zastosowanie pestek arbuza
W medycynie ludowej nasiona arbuza są wykorzystywane na obrzęki, w celu pozbycia się robaków oraz kamieni przewodu pokarmowego i w leczeniu infekcji ze strony układu moczowego. Znajdują zastosowanie również przy leczeniu biegunek, rzeżączki i do regulacji ciśnienia oraz poziomu cukru we krwi.
Olej z pestek arbuza
Na uwagę zasługuje również olej uzyskiwany z pestek tego wyjątkowego owocu. Wykazuje on działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Ponadto działa ochronnie na wątrobę – znacząco zmniejsza ilość enzymów wątrobowych, które odpowiadają za niewydolność tego ważnego narządu.
Przeciwwskazania
Arbuz nie jest wskazany dla cukrzyków, ponieważ ma wysoki indeks glikemiczny. Przez to szybko podnosi stężenie cukru we krwi.
Z tego samego powodu powinny na niego uważać osoby, które się odchudzają.
