Rokitnik – jakie ma właściwości lecznicze i gdzie znajduje zastosowanie?
Rokitnik pospolity jest rośliną o wielu właściwości prozdrowotnych i zastosowaniach. Jest źródłem witamin, kwasów tłuszczowych, a także mikro- i makroelementów. W lecznictwie, farmakologii, kosmetyce i przemyśle spożywczym najczęściej wykorzystywane są owoce, liście i nasiona rokitnika. Substancje aktywne zawarte w rokitniku wspomagają walkę z wieloma chorobami, wzmacniają odporność i pielęgnują skórę twarzy i całego ciała. Zobacz, czym jest rokitnik, jakie ma właściwości lecznicze i gdzie można go zastosować!
Spis treści:
- Rokitnik pospolity – co to jest?
- Rokitnik i jego wartości odżywcze
- Rokitnik – właściwości lecznicze
- W jakich formach dostępny jest rokitnik?
- Co wyleczy rokitnik?
- Rokitnik w kuchni
- Zastosowanie rokitnika w kosmetyce
- Olej z rokitnika – przeciwwskazania do stosowania
Rokitnik pospolity – co to jest?
Rokitnik pospolity, zwany też zwyczajnym, jest krzewem liściastym, którego właściwości prozdrowotne odkryto już w starożytności. Bogaty jest w wiele substancji odżywczych, dzięki którym znajduje zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce czy kuchni. Rokitnik cieszy się dużą popularnością ze względu na swoje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Wśród niektórych badaczy uznawany jest za roślinę skuteczną w profilaktyce nowotworowej1.
Jak wygląda krzew rokitnika?
Rokitnik jest rozłożystym krzewem liściastym, który może osiągnąć około 4-5 m wysokości. Owoce rokitnika przypominają owoce jarzębiny – są kuliste i koloru pomarańczowego, a ich średnica wynosi około 10 mm. Liście rokitnika są srebrzystoszare i wąskie o długości około 8 cm. Cechą charakterystyczną krzewu jest ogromne obrodzenie gałązek owocami. W związku z tym uznawany jest za krzew ozdobny.
Rokitnik - uprawa
Naturalnym środowiskiem rokitnika są miejsca wilgotne, takie jak brzeg rzeki czy wybrzeża morskie. W Polsce terenem, na którym rokitnik uprawiany jest na skalę przemysłową, jest m.in. wybrzeże Morza Bałtyckiego.
Uprawa rokitnika w ogrodzie nie jest wymagająca. Najważniejsze jest posadzenie krzewu w miejscu dobrze naświetlonym. Jest odporny na mróz czy susze. Aby rokitnik zaowocował, należy posadzić zarówno krzewy męskie, jak i żeńskie. Wówczas pyłek z pręcików na krzewach męskich wraz z wiatrem zostaje przenoszony na krzewy rodzaju żeńskiego, co sprawia, że roślina owocuje. Najlepszą porą do zasadzenia krzewu jest jesień. Należy pamiętać o metrowych lub dwumetrowych odstępach, ponieważ rokitnik jest krzewem rozłożystym.
Co ważne, nie należy zbierać owoców rokitnika z krzewów dzikorosnących, ponieważ ta roślina jest częściowo objęta ochroną w Polsce.
Rokitnik i jego wartości odżywcze
Wszystkie części rokitnika są źródłem wielu cennych dla organizmu człowieka substancji odżywczych. Najczęściej jednak są wykorzystywane owoce i nasiona. W owocach rokitnika znajdują się takie związki mineralne, jak:
- wapń,
- żelazo,
- magnez,
- fosfor,
- potas,
- sód,
- cynk,
- miedź,
- mangan.
Owoce rokitnika charakteryzują się także wysoką zawartością witamin:
- przeciwutleniaczy C, A, E,
- witamin z grupy B,
- niacyny,
- ryboflawiny2.
Obecność witaminy C w rokitniku zasługuje na większą uwagę, ponieważ w 100 g owoców znajduje się jej aż 275 mg3. W zależności od odmiany ta wartość może być niższa, ale również wyższa. W związku z tym wykazuje on silne właściwości prozdrowotne. Bogata zawartość witaminy C wyróżnia rokitnik spośród innych owoców – zwłaszcza z rodzaju roślin sadowniczych.
Rokitnik pospolity to także źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych: kwasu linolowego, α-linolenowego, oleinowego, palmitynowego, stearynowego4, które w największym stężeniu znajdują się w nasionach.
Rokitnik – właściwości lecznicze
Jednym z głównych składników rokitnika jest witamina C. Dlatego też działa on m.in. bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Oprócz tego wykazuje działanie przeciwutleniające, zapobiega uszkodzeniom błon komórkowych i wspomaga syntezę kolagenu5.
Znane są również właściwości kardioochronne i przeciwmiażdżycowe rokitnika. Substancjami czynnymi, które wykazują tego rodzaju właściwości prozdrowotne, są:
- wielonasycone kwasy tłuszczowe;
- kwasy organiczne;
- związki polifenolowe.
Wpływają one na prawidłowe skurcze mięśnia sercowego, rytm serca, a także chronią przed niedokrwieniem, zmniejszając ryzyko powstania zawału serca czy udaru mózgu.
Zwarte w rokitniku związki polifenolowe – podobnie jak witamina C – wykazują działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. W związku z tym rokitnik bardzo często jest wykorzystywany w leczeniu stanów zapalnych gardła czy jamy ustnej, a także wrzodów żołądka i przyspiesza gojenie się ran.
W jakich formach dostępny jest rokitnik?
Rokitnik najczęściej jest spotykany w formie soku, oleju lub naparu z liści. Olej z rokitnika, a właściwie z jego nasion zawiera m.in. wielonasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 i nienasycone kwasy tłuszczowe. Jego szczególne miejsce znajduje się kosmetyce ze względu na właściwości odżywcze skóry i ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym.
Sok z owoców rokitnika z powodu niskiej zawartości węglowodanów jest stosowany w przemyśle spożywczym, np. jako dodatek do soków czy napojów. Jest on świetną alternatywą dla cukrzyków, którzy nie mogą spożywać słodzonych napojów. Sok jest istną bombą witaminową, dlatego tak chętnie polecany jest podczas przeziębienia czy grypy.
Liście rokitnika podobnie jak owoce czy nasiona są bogate w składniki odżywcze. Napar z liści lub herbata charakteryzują się pięknym aromatem, ale również dostarczają organizmowi wielu związków mineralnych: wapń, sód, potas, magnez czy żelazo, które zwiększają przyswajalność witamin, wzmacniają tkanki, a także chronią przed niedokrwistością.
Co wyleczy rokitnik?
Silne właściwości lecznicze rokitnika pospolitego sprawiają, że jest on stosowany w wielu dolegliwościach, takich jak np.:
- przeziębienie i grypa;
- gojenie się ran i siniaków;
- krwawiące dziąsła i owrzodzenia jamy ustnej;
- podwyższony cholesterol;
- zmiany miażdżycowe;
- nadciśnienie tętnicze;
- zgaga;
- dolegliwości układu pokarmowego;
- zwyrodnienia stawów.
Należy jednak pamiętać o tym, że są to głównie działania ochronne. Rokitnik wpływa też na zwiększenie odporności. Profilaktycznie zalecany jest do spożycia w okresie jesienno-zimowym.
Rokitnik w kuchni
Rokitnik jest rośliną bardzo docenianą przez dietetyków. Z jego owoców można przygotować dżemy, soki, przeciery, a także nalewki. Soki warto włączyć do diety z powodu niskiej zawartości węglowodanów i nie tylko. Picie soku z rokitnika pozytywnie wpływa na układ trawienny – pobudza motorykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i enzymów, usprawnia pracę dwunastnicy i żołądka.
Sok można dodawać jako dodatek do herbat lub wypić bezpośrednio – wystarczy 100 ml soku, by zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na witaminę C i inne witaminy. Co ważne, witamina C zawarta w rokitniku nie ulega rozkładowi podczas procesu gotowania.
Olej z rokitnika jest jednym z najcenniejszych olejów roślinnych dostępnych na rynku. Ma ciemnobrunatny kolor i gęstą konsystencję. Należy go używać na zimno jako dodatek np. do sałatek, sosów czy smoothies. Olej z rokitnika można też stosować w takim sam sposób jak oliwę, trzeba jednak pamiętać o tym, by nie przekroczyć dziennej dawki, która wynosi około 5 ml oleju dziennie!
Zastosowanie rokitnika w kosmetyce
Dużym powodzeniem cieszy się także wykorzystywanie rokitnika w przemyśle kosmetycznym – szczególnie oleju z rokitnika. Przede wszystkim dlatego, że dobrze się wchłania, nie pozostawiając na twarzy tłustego filtru, a przy tym dogłębnie odżywia skórę. Wykazuje również działanie przeciwzmarszczkowe i przeciwzapalne.
Olej z rokitnika wykorzystywany jest np. w produkcji środków do opalania, ponieważ ma właściwości chroniące przed promieniowaniem UVA i UVB. Z kolei duża zawartość witaminy C sprawia, że olej z rokitnika często staje się składnikiem produktów, które zwalczają przebarwienia skóry. Z powodu swoich właściwości przeciwstarzeniowych i ujędrniających, w przemyśle kosmetycznym najczęściej można go spotkać w składzie kosmetyków do cery dojrzałej, ale nie tylko.
Olej z rokitnika stosowany na twarz jest skuteczny w walce z trądzikiem i niedoskonałościami. Swoje zastosowanie znajduje nawet w dermatologii – w procesie leczenia łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, tocznia rumieniowatego, wspomnianego trądziku i innych dermatoz9.
Dlaczego jeszcze olejek z rokitnika jest tak cennym składnikiem kosmetyków? Dzięki wysokiej zawartości kwasu palmitynowego przyspiesza gojenie się ran i inne procesy regeneracyjne. Z kolei obecność kwasu linolowego w oleju z rokitnika wpływa na wzmocnienie bariery lipidowej skóry.
Olej z rokitnika sprawdza się także w pielęgnacji suchej skóry. Tak naprawdę może być on wykorzystywany w kosmetykach do pielęgnacji każdego typu skóry. Znaleźć go można w kremach do twarzy, balsamach do ciała, a nawet w szamponach – olejek z rokitnika wzmacnia strukturę włosa, nadaje im gładkości i jędrności.
Olej z rokitnika – przeciwwskazania do stosowania
Olej z rokitnika charakteryzuje się wieloma właściwościami prozdrowotnymi, ale należy pamiętać też o tym, że istnieją przeciwwskazania do jego stosowania. Na przykład wysoka zawartość witaminy C i kwasów sprawia, że jest on niedozwolony osobom, które chorują na kamicę nerkową.
W stanach zapalnych wątroby, trzustki i pęcherzyka żółciowego również nie wolno spożywać rokitnika. Wszelkie wątpliwości związane ze stosowaniem rośliny należy skonsultować z lekarzem, dietetykiem lub farmaceutą.
>>> Acerola - witamina C w najzdrowszym owocu świata
Biografia
J. Białecki, B. Skalski, B. Olas, Rokitnik zwyczajny (…) jako źródło związków prozdrowotnych, „KOSMOS – problemy nauk biologicznych” 2021, tom 70, nr 1, s. 121.
pf_2017_036-041.pdf (postepyfitoterapii.pl)
ke2020.1-2.pdf (aestheticcosmetology.com)
Rokitnik - prozdrowotne właściwości i zastosowanie w diecie (akademiadietetyki.pl)
J. Białecki, B. Skalski, B. Olas, Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) jako źródło związków prozdrowotnych, „KOSMOS – problemy nauk biologicznych” 2021, tom 70, nr 1, s. 125.
pf_2017_036-041.pdf (postepyfitoterapii.pl)
J. Białecki, B. Skalski, B. Olas, Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) jako źródło związków prozdrowotnych, „KOSMOS – problemy nauk biologicznych” 2021, tom 70, nr 1, s. 125.