Wybrane substancje pochodzenia naturalnego w łagodzeniu suchego kaszlu u dzieci.
Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych i zapobieganie ich nawrotom są szczególnie ważne wśród małych dzieci i stanowią istotny problem zarówno dla rodziców jak i lekarzy.
Najczęstszym objawem chorób układu oddechowego jest kaszel, a odruch kaszlowy jednym z podstawowych fizjologicznych mechanizmów ułatwiających oczyszczanie dróg oddechowych. Powstaje w odpowiedzi na drażnienie receptorów zlokalizowanych w gardle, krtani oraz oskrzelach.
Ze względu na charakter wyróżniamy:
- kaszel suchy,
- kaszel produktywny (mokry).
Podział ten jest szczególnie ważny z uwagi na dobór odpowiedniego leczenia.
Ze względu na czas trwania możemy wyróżnić kaszel ostry (trwający do trzech tygodni) i przewlekły.
Do głównych przyczyn kaszlu ostrego u dzieci należą infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych (głównie wirusowe), a jedną z częściej diagnozowanych przyczyn kaszlu przewlekłego jest nieswoisty kaszel poinfekcyjny. Najmłodsze dzieci z kaszlem zawsze wymagają konsultacji lekarskiej, a dodatkowe informacje przekazane lekarzowi przez rodziców, pomagają postawić trafną diagnozę i włączyć optymalne leczenie. Do takich informacji należą m. in. charakterystyka kaszlu (suchy lub mokry) i pora dnia, w której występuje i nasila się kaszel. Ważna jest także obecność objawów dodatkowych np. infekcji górnych dróg oddechowych, tj. kataru, bólu gardła czy wysypki skórnej, które mogą wystąpić w przebiegu zakażeń wirusowych. W rozmowie z lekarzem należy też poinformować o rodzinnym występowaniu chorób alergicznych. Szczegółowo zebrany wywiad lekarski pozwala w wielu przypadkach na ustalenie przyczyny ostrego lub przewlekłego kaszlu, a w sytuacjach wymagających dodatkowej diagnostyki pomaga ograniczyć liczbę niezbędnych badań diagnostycznych.
Łagodzenie kaszlu wywołanego ostrymi zakażeniami układu oddechowego stanowi szczególny problem u dzieci do 2. roku życia. Wynika to przede wszystkim z niedostatku badań klinicznych oraz braku leków objawowych, które posiadałyby rejestrację dla najmłodszych dzieci, a także obaw o możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych. Większość infekcji układu oddechowego u dzieci wywoływanych jest przez wirusy i ma charakter samoograniczający się. Występujący w czasie trwania infekcji kaszel jest typowym objawem zakażeń układu oddechowego i jak wspomniano powyżej ma charakter odruchu obronnego i ułatwia oczyszczanie dróg oddechowych z powstającej tam wydzieliny. Warto zatem łagodzić jego najbardziej uciążliwe dla dziecka objawy, ale nie powinien on być rygorystycznie zwalczany. Choremu dziecku trzeba zapewnić zwiększoną podaż płynów i zadbać o drożność nosa dziecka. Zapewni to możliwość oddychania drogą fizjologiczną i ograniczy spływanie wydzieliny do dróg oddechowych, co prowokuje do kaszlu. Ważne jest także nawilżenie śluzówek, co stanowi jeden z podstawowych elementów leczenia objawowego infekcji.
Wybrane preparaty stosowane w łagodzeniu objawów suchego kaszlu.
Leki przeciwkaszlowe mają bardzo ograniczone wskazania do stosowania u dzieci poniżej drugiego roku życia. Należy także pamiętać, że przy znacznym nasileniu suchego, nieproduktywnego kaszlu w przebiegu infekcji dróg oddechowych skuteczność znanych substancji o potencjalnym działaniu przeciwkaszlowym jest umiarkowana. Warto w tym miejscu wspomnieć o substancjach pochodzenia naturalnego i domowych sposobach, które przychodzą z pomocą przy leczeniu uporczywego kaszlu u dzieci.
W łagodzeniu kaszlu u dzieci, oprócz unikania czynników drażniących, pomocne są inhalacje solą fizjologiczną (mogą łagodzić podrażnienie krtani). Zmniejszenie nasilenia kaszlu można uzyskać także, stosując olejki eteryczne. Wtarcie wazeliny z dodatkiem olejków eterycznych w skórę klatki piersiowej na 30 min przed snem może zmniejszyć nasilenie nocnego kaszlu w przebiegu ostrej infekcji układu oddechowego u malucha.
Pomocną grupą preparatów stosowanych w łagodzeniu kaszlu są syropy zawierające substancje pochodzenia roślinnego oraz miód (należy również unikać przedłużonego stosowania miodu ze względu na zagrożenie zdrowia jamy ustnej i uzębienia). Są one bezpieczne w stosowaniu, łagodzą podrażnienie śluzówki gardła i zmniejszają nasilenie kaszlu, zwłaszcza nocnego.
Aktualnie dostępnych jest wiele preparatów zawierających substancje roślinne, znajdujących zastosowanie w leczeniu kaszlu i innych objawów infekcji układu oddechowego. Preparaty te są sprzedawane zarówno jako leki, a także jako suplementy diety i wyroby medyczne. W ich skład mogą wchodzić wyciągi z pojedynczych roślin, ale częściej zawierają połączone ekstrakty z różnych roślin, a niekiedy także syntetyczne substancje czynne.
Rodzicom niekiedy trudno jest się zdecydować na wybór w aptece konkretnego preparatu, np. syropu, jeśli nie znają jego składu i działania poszczególnych substancji. Poniżej prezentujemy dane dotyczące kilku wybranych substancji pochodzenia roślinnego stosowanych w przypadku kaszlu u dzieci. Informacje te mogą okazać się przydatne przy doborze syropu, który będzie pomocny przy łagodzeniu suchego kaszlu i pozostałych objawów infekcji dróg oddechowych u dzieci.
Jedną z substancji roślinnych stosowanych w łagodzeniu objawów infekcji dróg oddechowych jest porost islandzki (Lichen islandicus). Porost ten rozpowszechniony jest na obszarach północnej Europy oraz Azji i był od dawna wykorzystywany przez zamieszkującą te tereny ludność. Doceniano nie tylko walory lecznicze zbieranej plechy, lecz także jej wartość jako pożywienia. W Polsce Lichen islandicus rośnie na niżu, w suchych lasach sosnowych, na skałach w górach oraz na innych ubogich siedliskach. Jest to gatunek objęty w Polsce częściową ochroną prawną. Przygotowywane z płucnicy wywary i napary wykorzystywano w: przeziębieniu, krztuścu, astmie, cukrzycy oraz zapaleniu nerek. Porost islandzki był prawdopodobnie podawany również Fryderykowi Chopinowi jako lek przeciwgruźliczy.
Aktualnie, preparaty zawierające ekstrakt z tej rośliny są często zalecane jako środek łagodzący objawy suchego kaszlu, bólu gardła i chrypy.
Ekstrakt z porostu islandzkiego ma wielokierunkowe działanie, które może okazać się przydatne przy łagodzeniu kaszlu i towarzyszących mu objawów. Badania prowadzone w warunkach in vitro i in vivo wykazały immunomodulujące, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe działanie płucnicy islandzkiej.
Porost islandzki zawiera polisacharydy i związki śluzowe, które wykazują korzystne działania osłaniająco-powlekające na błony śluzowe zarówno przewodu pokarmowego, jak i dróg oddechowych. Dzięki obecności tych związków, na podrażnionych suchym kaszlem błonach śluzowych układu oddechowego tworzy się ochronna warstwa powlekająco-nawilżająca. Stanowi to ochronę przed czynnikami drażniącymi, a także zmniejsza odruchy kaszlowe. W rezultacie działanie to może przynieść ulgę przy uporczywym kaszlu u dziecka.
Dodatkowym działaniem wyciągu z porostu islandzkiego jest jego aktywność immunomodulująca (stymulująca odporność) i przeciwzapalna. Wpływa to na szybszą regenerację i powrót do zdrowia oraz redukcję stanu zapalnego gardła. Właściwości te związane są z obecnością wspomnianych wyżej polisacharydów oraz kwasów porostowych, których aktywność sprawdzano w badaniach in vitro oraz in vivo. Innym mechanizmem działania porostu islandzkiego jest działanie antyoksydacyjne, a więc zmiatające wolne rodniki tlenowe. Działanie to również stymuluje odporność i wpływa na redukcję stanu zapalnego przy trwającej infekcji. Ze względu na wielokierunkowe działanie, preparaty zawierające ekstrakty z porostu islandzkiego polecane są nie tylko w łagodzeniu objawów kaszlu, ale także w przypadkach astenii lub osłabieniu wynikających z przewlekłego, męczącego kaszlu.
Preparaty zawierające porost islandzki należą do bezpiecznych w stosowaniu, co ma szczególne znaczenie w grupie małych dzieci powyżej 1 roku życia. Jak dotąd nie odnotowywano działań niepożądanych podczas stosowania preparatów z porostu islandzkiego w dawkach leczniczych.
Ekstrakt z porostu islandzkiego ma gorzki smak, który może być nieprzyjemny dla dziecka. Aby go zniwelować, w preparatach wieloskładnikowych przeznaczonych dla dzieci stosuje się np. sok z aronii czarnej i sok z malin, znane od dawna w medycynie ludowej jako sprawdzone preparaty przydatne w łagodzeniu objawów przeziębienia i infekcji dróg oddechowych.
Najważniejszymi składnikami owoców aronii, odpowiedzialnymi za większość ich korzystnych dla zdrowia właściwości są polifenole, flawonoidy i witamina C. Związki te cechują się właściwościami przeciwzapalnymi, przeciwutleniającymi, przeciwwirusowymi i przeciwbakteryjnymi.
Natomiast owoce malin stanowią cenne źródło kwasów organicznych, w tym askorbinowego i cytrynowego, witamin (B1, B2, B6, PP) oraz soli mineralnych. Sok z malin ma działanie przeciwgorączkowe i napotne, a zawarte w nim olejki eteryczne mają działanie rozgrzewające.
W preparatach polecanych w łagodzeniu objawów infekcji dróg oddechowych u dzieci stosuje się także szereg innych składników pochodzenia roślinnego, m. in. korzeń z pelargonii afrykańskiej, kwiat bzu czarnego, czy kwiat lipy. Stanowią one wartościowe i skuteczne uzupełnienie klasycznych leków stosowanych w przeziębieniu czy infekcjach. Wiedza rodziców i lekarzy o możliwości zastosowania u dzieci preparatów zawierających składniki pochodzenia roślinnego może mieć istotny wpływ na bezpieczeństwo terapii, ponieważ ich zastosowanie daje możliwości eliminacji lub ograniczenia możliwych skutków ubocznych leków syntetycznych.
Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych i zapobieganie ich nawrotom są szczególnie ważne wśród małych dzieci i stanowią istotny problem zarówno dla rodziców jak i lekarzy.Najczęstszym objawem chorób układu oddechowego jest kaszel, a odruch kaszlowy jednym z podstawowych fizjologicznych mechanizmów ułatwiających oczyszczanie dróg oddechowych. Powstaje w odpowiedzi na drażnienie receptorów zlokalizowanych w gardle, krtani oraz oskrzelach.
Ze względu na charakter wyróżniamy:
- kaszel suchy,
- kaszel produktywny (mokry).
Podział ten jest szczególnie ważny z uwagi na dobór odpowiedniego leczenia.
Ze względu na czas trwania możemy wyróżnić kaszel ostry (trwający do trzech tygodni) i przewlekły.
Do głównych przyczyn kaszlu ostrego u dzieci należą infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych (głównie wirusowe), a jedną z częściej diagnozowanych przyczyn kaszlu przewlekłego jest nieswoisty kaszel poinfekcyjny. Najmłodsze dzieci z kaszlem zawsze wymagają konsultacji lekarskiej, a dodatkowe informacje przekazane lekarzowi przez rodziców, pomagają postawić trafną diagnozę i włączyć optymalne leczenie. Do takich informacji należą m. in. charakterystyka kaszlu (suchy lub mokry) i pora dnia, w której występuje i nasila się kaszel. Ważna jest także obecność objawów dodatkowych np. infekcji górnych dróg oddechowych, tj. kataru, bólu gardła czy wysypki skórnej, które mogą wystąpić w przebiegu zakażeń wirusowych. W rozmowie z lekarzem należy też poinformować o rodzinnym występowaniu chorób alergicznych. Szczegółowo zebrany wywiad lekarski pozwala w wielu przypadkach na ustalenie przyczyny ostrego lub przewlekłego kaszlu, a w sytuacjach wymagających dodatkowej diagnostyki pomaga ograniczyć liczbę niezbędnych badań diagnostycznych.
Łagodzenie kaszlu wywołanego ostrymi zakażeniami układu oddechowego stanowi szczególny problem u dzieci do 2. roku życia. Wynika to przede wszystkim z niedostatku badań klinicznych oraz braku leków objawowych, które posiadałyby rejestrację dla najmłodszych dzieci, a także obaw o możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych. Większość infekcji układu oddechowego u dzieci wywoływanych jest przez wirusy i ma charakter samoograniczający się. Występujący w czasie trwania infekcji kaszel jest typowym objawem zakażeń układu oddechowego i jak wspomniano powyżej ma charakter odruchu obronnego i ułatwia oczyszczanie dróg oddechowych z powstającej tam wydzieliny. Warto zatem łagodzić jego najbardziej uciążliwe dla dziecka objawy, ale nie powinien on być rygorystycznie zwalczany. Choremu dziecku trzeba zapewnić zwiększoną podaż płynów i zadbać o drożność nosa dziecka. Zapewni to możliwość oddychania drogą fizjologiczną i ograniczy spływanie wydzieliny do dróg oddechowych, co prowokuje do kaszlu. Ważne jest także nawilżenie śluzówek, co stanowi jeden z podstawowych elementów leczenia objawowego infekcji.
Wybrane preparaty stosowane w łagodzeniu objawów suchego kaszlu.
Leki przeciwkaszlowe mają bardzo ograniczone wskazania do stosowania u dzieci poniżej drugiego roku życia. Należy także pamiętać, że przy znacznym nasileniu suchego, nieproduktywnego kaszlu w przebiegu infekcji dróg oddechowych skuteczność znanych substancji o potencjalnym działaniu przeciwkaszlowym jest umiarkowana. Warto w tym miejscu wspomnieć o substancjach pochodzenia naturalnego i domowych sposobach, które przychodzą z pomocą przy leczeniu uporczywego kaszlu u dzieci.
W łagodzeniu kaszlu u dzieci, oprócz unikania czynników drażniących, pomocne są inhalacje solą fizjologiczną (mogą łagodzić podrażnienie krtani). Zmniejszenie nasilenia kaszlu można uzyskać także, stosując olejki eteryczne. Wtarcie wazeliny z dodatkiem olejków eterycznych w skórę klatki piersiowej na 30 min przed snem może zmniejszyć nasilenie nocnego kaszlu w przebiegu ostrej infekcji układu oddechowego u malucha.
Pomocną grupą preparatów stosowanych w łagodzeniu kaszlu są syropy zawierające substancje pochodzenia roślinnego oraz miód (należy również unikać przedłużonego stosowania miodu ze względu na zagrożenie zdrowia jamy ustnej i uzębienia). Są one bezpieczne w stosowaniu, łagodzą podrażnienie śluzówki gardła i zmniejszają nasilenie kaszlu, zwłaszcza nocnego.
Aktualnie dostępnych jest wiele preparatów zawierających substancje roślinne, znajdujących zastosowanie w leczeniu kaszlu i innych objawów infekcji układu oddechowego. Preparaty te są sprzedawane zarówno jako leki, a także jako suplementy diety i wyroby medyczne. W ich skład mogą wchodzić wyciągi z pojedynczych roślin, ale częściej zawierają połączone ekstrakty z różnych roślin, a niekiedy także syntetyczne substancje czynne.
Rodzicom niekiedy trudno jest się zdecydować na wybór w aptece konkretnego preparatu, np. syropu, jeśli nie znają jego składu i działania poszczególnych substancji. Poniżej prezentujemy dane dotyczące kilku wybranych substancji pochodzenia roślinnego stosowanych w przypadku kaszlu u dzieci. Informacje te mogą okazać się przydatne przy doborze syropu, który będzie pomocny przy łagodzeniu suchego kaszlu i pozostałych objawów infekcji dróg oddechowych u dzieci.
Jedną z substancji roślinnych stosowanych w łagodzeniu objawów infekcji dróg oddechowych jest porost islandzki (Lichen islandicus). Porost ten rozpowszechniony jest na obszarach północnej Europy oraz Azji i był od dawna wykorzystywany przez zamieszkującą te tereny ludność. Doceniano nie tylko walory lecznicze zbieranej plechy, lecz także jej wartość jako pożywienia. W Polsce Lichen islandicus rośnie na niżu, w suchych lasach sosnowych, na skałach w górach oraz na innych ubogich siedliskach. Jest to gatunek objęty w Polsce częściową ochroną prawną. Przygotowywane z płucnicy wywary i napary wykorzystywano w: przeziębieniu, krztuścu, astmie, cukrzycy oraz zapaleniu nerek. Porost islandzki był prawdopodobnie podawany również Fryderykowi Chopinowi jako lek przeciwgruźliczy.
Aktualnie, preparaty zawierające ekstrakt z tej rośliny są często zalecane jako środek łagodzący objawy suchego kaszlu, bólu gardła i chrypy.
Ekstrakt z porostu islandzkiego ma wielokierunkowe działanie, które może okazać się przydatne przy łagodzeniu kaszlu i towarzyszących mu objawów. Badania prowadzone w warunkach in vitro i in vivo wykazały immunomodulujące, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe działanie płucnicy islandzkiej.
Porost islandzki zawiera polisacharydy i związki śluzowe, które wykazują korzystne działania osłaniająco-powlekające na błony śluzowe zarówno przewodu pokarmowego, jak i dróg oddechowych. Dzięki obecności tych związków, na podrażnionych suchym kaszlem błonach śluzowych układu oddechowego tworzy się ochronna warstwa powlekająco-nawilżająca. Stanowi to ochronę przed czynnikami drażniącymi, a także zmniejsza odruchy kaszlowe. W rezultacie działanie to może przynieść ulgę przy uporczywym kaszlu u dziecka.
Dodatkowym działaniem wyciągu z porostu islandzkiego jest jego aktywność immunomodulująca (stymulująca odporność) i przeciwzapalna. Wpływa to na szybszą regenerację i powrót do zdrowia oraz redukcję stanu zapalnego gardła. Właściwości te związane są z obecnością wspomnianych wyżej polisacharydów oraz kwasów porostowych, których aktywność sprawdzano w badaniach in vitro oraz in vivo. Innym mechanizmem działania porostu islandzkiego jest działanie antyoksydacyjne, a więc zmiatające wolne rodniki tlenowe. Działanie to również stymuluje odporność i wpływa na redukcję stanu zapalnego przy trwającej infekcji. Ze względu na wielokierunkowe działanie, preparaty zawierające ekstrakty z porostu islandzkiego polecane są nie tylko w łagodzeniu objawów kaszlu, ale także w przypadkach astenii lub osłabieniu wynikających z przewlekłego, męczącego kaszlu.
Preparaty zawierające porost islandzki należą do bezpiecznych w stosowaniu, co ma szczególne znaczenie w grupie małych dzieci powyżej 1 roku życia. Jak dotąd nie odnotowywano działań niepożądanych podczas stosowania preparatów z porostu islandzkiego w dawkach leczniczych.
Ekstrakt z porostu islandzkiego ma gorzki smak, który może być nieprzyjemny dla dziecka. Aby go zniwelować, w preparatach wieloskładnikowych przeznaczonych dla dzieci stosuje się np. sok z aronii czarnej i sok z malin, znane od dawna w medycynie ludowej jako sprawdzone preparaty przydatne w łagodzeniu objawów przeziębienia i infekcji dróg oddechowych.
Najważniejszymi składnikami owoców aronii, odpowiedzialnymi za większość ich korzystnych dla zdrowia właściwości są polifenole, flawonoidy i witamina C. Związki te cechują się właściwościami przeciwzapalnymi, przeciwutleniającymi, przeciwwirusowymi i przeciwbakteryjnymi.
Natomiast owoce malin stanowią cenne źródło kwasów organicznych, w tym askorbinowego i cytrynowego, witamin (B1, B2, B6, PP) oraz soli mineralnych. Sok z malin ma działanie przeciwgorączkowe i napotne, a zawarte w nim olejki eteryczne mają działanie rozgrzewające.
W preparatach polecanych w łagodzeniu objawów infekcji dróg oddechowych u dzieci stosuje się także szereg innych składników pochodzenia roślinnego, m. in. korzeń z pelargonii afrykańskiej, kwiat bzu czarnego, czy kwiat lipy. Stanowią one wartościowe i skuteczne uzupełnienie klasycznych leków stosowanych w przeziębieniu czy infekcjach. Wiedza rodziców i lekarzy o możliwości zastosowania u dzieci preparatów zawierających składniki pochodzenia roślinnego może mieć istotny wpływ na bezpieczeństwo terapii, ponieważ ich zastosowanie daje możliwości eliminacji lub ograniczenia możliwych skutków ubocznych leków syntetycznych.