Właściwe odżywianie podczas chemioterapii

Chemioterapia polega na podawaniu leków zwanych cytostatykami, które całkowicie niszczą komórki nowotworowe lub hamują ich namnażanie. Chemioterapię łączy się z innymi metodami leczenia onkologicznego. Bywa uzupełnieniem radioterapii i leczenia chirurgicznego: czasem podaje się ją przed operacją, żeby zmniejszyć guz i zniszczyć krążące w organizmie komórki rakowe, niekiedy stosuje się ją także po operacji, aby zlikwidować domniemane pozostałe ogniska nowotworowe. Bywa podawana samodzielnie, zwłaszcza w przypadku nowotworów szczególnie na nią wrażliwych, np. chłoniaków czy białaczek

Odpowiedni sposób odżywiania pozwala wzmocnić odporność, zregenerować organizm i odzyskać siły po intensywnym leczeniu raka. Może również skutecznie wspomagać terapię nowotworową.

Jadłospis należy układać indywidualnie dla każdego pacjenta, w zależności od stadium choroby, rodzaju terapii i samopoczucia chorego. Trzeba uwzględnić dolegliwości towarzyszące leczeniu: trudności z połykaniem, brak apetytu, nudności i wymioty, biegunki i zaparcia. Najlepsze efekty daje dieta lekkostrawna, o ile to możliwe, wysokokaloryczna (powyżej 1500 kcal) i wysokobiałkowa (1.5-2 g białka na kilogram masy ciała).

W jadłospisie powinno się znaleźć 5- 6 lekkostrawnych i mniejszych objętościowo posiłków, zawierających zwiększoną ilość białka i energii. Pokarmy powinny być świeże i estetycznie podane. Należy spożywać je spokojnie, powoli oraz dokładnie przeżuwać.
Zaleca się wypijanie od 2 do 2,5 litra płynów. Powinny być przyjmowane małymi łykami; nie jest wskazane picie dużej ilości w krótkim czasie. Napoje lepiej pić godzinę przed lub po posiłku. Często pomocne może być picie przez słomkę. Łagodząco działa napój z imbiru (około 2,5 cm obranego i pokrojonego w plastry, świeżego korzenia imbiru gotować przez 20-30 min na wolnym ogniu) oraz herbata miętowa.

Zbyt tłuste posiłki mogą przyspieszać rozwój guzów nowotworowych, zwłaszcza w przypadku raka piersi czy prostaty. Ok. 1/5 tłuszczu powinny stanowić wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Podnoszą one odporność organizmu, chroniąc przed infekcjami, hamują rozwój nowotworów i zwiększają skuteczność terapii. Regularne spożywanie zdrowych tłuszczów może zmniejszać ryzyko nawrotów raka gruczołu krokowego, sutka, jelita grubego i płuc.

Głównym źródłem omega-3 są ryby morskie, olej lniany i rzepakowy. Większość energii w menu powinna pochodzić z węglowodanów złożonych, czyli skrobi. Jest ona wolno trawiona i łagodnie podnosi poziom glukozy we krwi, równomiernie zaopatrując organizm w energię. Bogatymi źródłami skrobi są: pieczywo (pszenne przy biegunkach), pełnoziarniste i razowe (przy zaparciach), ryż, makarony, kasze.

Węglowodany to podstawowa grupa składników odżywczych, glukozy uznawana jest za podstawowe paliwa do życia. Największe zapotrzebowanie na glukozę mają komórki nerwowe i czerwone krwinki - nie potrafią one pozyskiwać energii z innych źródeł.

• zrezygnować: ze słodzenia herbaty i kawy, cukierków, ciast, ciastek.
• można jeść: kasze, ciemne makarony, pieczywo razowe, ziemniaki, ryż.
• niepolecane: chleb pełnoziarnisty jest bogaty w błonnik, dlatego odradza się go pacjentom, którzy np. po chemioterapii mają kłopoty z pracą układu pokarmowego.

Także białka są niezbędne do właściwego funkcjonowania i odbudowy zniszczonych przez chemioterapie komórek. Lekarze zalecają przyjmowanie w szczególności białek zwierzęcych ponieważ nie da się ich zastąpić białkami pochodzenia roślinnego, gdyż nie są one zalecane do spożycia. Aby zwiększyć ilość białka w diecie, do zaprawiania zup i sosów dobrze jest używać mleka w proszku. Do pulpetów czy rolad mięsnych warto dodawać białko jaj, a do surówek i deserów - serek homogenizowany.

• zrezygnować: kiełbasy, parówki, szynki, bekon, pasztety powinny zniknąć ze stołu. Są tłuste i kaloryczne, zawierają sól, białko sojowe, dodatki wędzarnicze i konserwanty.
• można jeść: dobre źródła białka zwierzęcego to chude mięso - kurczak, indyk bez skóry, królik, ryby (także tłuste) oraz jaja z wolnego wybiegu; raz w tygodniu można zjeść czerwone mięso - wieprzowinę, wołowinę, jagnięcinę.

Bardzo ważne w diecie chorego jest dostarczanie do organizmu żelaza które jest potrzebne do produkcji hemoglobiny - składnika krwinek czerwonych, który transportuje tlen.
Duże ilości żelaza tego bezpiecznego i pomocnego organizmowi znajduje się właśnie w chudych produktach mięsnych. Wchłanialność żelaza z przewodu pokarmowego poprawia witamina C, dlatego pokarmy białkowe warto łączyć z produktami bogatymi w tę witaminę (np. z niewielką ilością świeżo wyciśniętego soku).

Kolejnym bardzo ważnym elementem diety jest nabiał, wprawdzie niektóre organizmy mogą nie tolerować zwykłego mleka, ale w bardzo wielu przypadkach można je zamienić na mleko pochodzenia roślinnego np. ryżowe owsiane, migdałowe)

• można jeść: mleczne produkty, takie jak: jogurty, kefiry, maślanki, twarogi, są lepiej tolerowane, bo zawierają mniej laktozy; jeśli jednak pacjent także z ich powodu ma dolegliwości, produkty te również trzeba wyłączyć z diety. Sery żółte i masło w zasadzie nie zawierają laktozy, dlatego nie szkodzą chorym.

Należy podawać choremu urozmaicone potrawy dlatego też, aby jedzenie było smaczniejsze należy doprawiać je przyprawami zazwyczaj są one dobrze tolerowane przez organizm pacjenta. Nie zaleca się jednak podawania ostrych przypraw. Najlepiej doprawiać potrawy ziołami.

• zrezygnować: nie zaleca się musztardy, chrzanu, majonezu czy keczupu, a także przypraw bardzo ostrych, takich jak chilli, i niektórych rodzajów pieprzu.
• można jeść: można solić jedzenie w rozsądnych ilościach. Warto też sięgać po kurkumę, imbir, cynamon, kardamon, rozmaryn, kolendrę, natkę pietruszki, czosnek - jeśli tylko chory je dobrze toleruje.

Chorym zaleca się podawanie dużej ilości płynów ok 2 – 3 litry w ciągu doby. Urozmaiceniem do zwykłej wody mineralnej mogą być różnego rodzaju soki, jednakże nie należy kupować gotowych soków w kartonach ponieważ nie zawierają one prawie żadnych składników odżywczych a mogą wchodzić w reakcje z lekami. Najlepsze są świeżo wyciśnięte soki ponieważ zawierają one najwięcej witamin. Zalecane jest także spożycie świeżo wyciśniętego soku z buraków jednakże podobnie jak w przypadku zwykłych soków owocowych zaleca się spożycie 1 szklanki na dobę.

Zaleca się picie naparów z nagietka, zielonej herbaty, czarnej, słabej herbaty a także rozwodnionych soków

Najważniejszym celem diety powinno być wspomaganie układu odpornościowego i oczyszczanie organizmu z produktów tworzących się po działaniu chemii. Największymi sprzymierzeńcami są warzywa i owoce, w właściwie zawarte w nich antyoksydanty. Burak, kapusta, jabłka, marchew i soki z nich pomogą organizmowi wrócić do równowagi. Należy pamiętać, aby były one uprawiane bez chemii. Trzeba zrezygnować z jedzenia żywności wysoko przetworzonej (twarożki, jogurty z E, zupy w proszku i konserwy), wędlin ze sklepu (azotany - zamiast nich samej piec lub gotować mięso).

Podczas stosowania chemioterapii mogą występować skutki uboczne w postaci wymiotów, biegunek, owrzodzeń jamy ustnej, brak apetytu. Aby można było normalnie funkcjonować należy zapobiegać i zwalczać te objawy:

• Wymioty: aby im zapobiec należy jeść posiłki małym porcjami, pić duże ilości płynów, także w niewielkich ilościach w miarę często, należy także unikać gotowania posiłków, gdyż intensywne zapachy mogą powodować nudności, nie należy także zmuszać chorego do jedzenia, posiłki powinny mieć temperaturę pokojową nie mogą być zbyt zimne ani zbyt gorące.
• Owrzodzenia jamy ustnej: zaleca się spożywanie większej ilości posiłków w mniejszych porcjach, polecane jest przyjmowanie papkowatych posiłków dzięki temu jama ustna nie jest podrażniana.
• Biegunka: aby jej zapobiegać należy zmieniać dietę, należy wprowadzić do niej produkty zawierające małe ilości błonnika: pszenne, czerstwe pieczywo, ryby, ryż, jajka, drobniutko starte surowe jabłko, banany, kisiele, kleiki, jogurty, twarogi, gotowana marchewka i dynia. Unikaj słodyczy i produktów zawierających sztuczne substancje słodzące (słodziki), które nasilają biegunki.
• Zaparcia: aby zapobiegać zaparciom należy wprowadzić do diety produkty bogate w błonnik: płatki owsiane, kukurydziane, surowe warzywa i owoce. Zaleca się także picie wody mineralnej z duża zawartością gazu, letniej wody z łyżeczką miodu. Należy także unikać produktów powodujących zaparcia (ryż, banany, gotowana marchewka)

Największym problemem jest, gdy chory nie może nic jeść, jego organizm nie otrzymuje więc potrzebnych składników odżywczych. W takich sytuacjach pomocne mogą być różnego rodzaju Nutridrinki. To wysokobiałkowy i wysokoenergetyczny preparat odżywczy w płynnej postaci opracowany z myślą o pacjentach onkologicznych. Dostarcza dużo białka, energii i innych składników odżywczych tylko naturalnego pochodzenia.

>>> SZEROKI WYBÓR NUTRIDRINKÓW

Z jadłospisu podczas i po chemioterapii należy wykluczyć produkty:

• alkohol, kakao, czekolada, woda gazowana, gazowane napoje oraz napoje typu cola;
• pieczywo żytnie, razowe i chrupkie;
• tłuste wędliny, boczek, konserwy mięsne, rybne i warzywne, sery żółte, topione i pleśniowe, jaja na twardo i smażone na tłuszczu, twarde margaryny, smalec;
• tłuste gatunki mięs (wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki);
• tłuste, zawiesiste zupy i sosy, także zupy z warzyw kapustnych;
• makarony, grube kasze, soja, soczewica, groch, fasola;
• placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku, pizza, hamburgery, frytki, chipsy;
• ostre przyprawy: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść· laurowy, gałka muszkatołowa oraz nadmiar soli