Wirus RSV – jakie są objawy i jak go leczyć?
Sezon zimowo-wiosenny kojarzymy z przeziębieniem i grypą, ale to nie jedyne choroby typowe dla tego okresu. Nierzadko dopiero trafiając z dzieckiem do szpitala, dowiadujemy się, że jest jeszcze coś takiego jak wirus RSV. Objawy nie są zbyt charakterystyczne, ale z łagodnych mogą szybko przejść w niebezpieczne.
Wirus RSV – co to?
RSV to skrót od angielskiej nazwy respiratory syncytial virus oznaczającej syncytialny wirus oddechowy. W polskich szpitalach często określany jest też wirusem nabłonka oddechowego. Zalicza się go do rodzaju Pneumovirus, należącego do rodziny Paramyxoviridae, czyli od dawna znanej grupy wirusów. Do tej samej rodziny należą też m.in. wirusy paragrypy typu 1, 2, 3, wirus odry i wirus wywołujący świnkę. Rozprzestrzenia się podczas bezpośredniego kontaktu z osobą chorą (np. pocałunek, dotknięcie dłoni, którą zakażony zasłaniał usta podczas kaszlu) oraz drogą kropelkową – przez kichanie i kaszel. W ten sam sposób przenoszą się wirusy wywołujące COVID-19, grypę czy chorobę przeziębieniową. Jak wskazuje nazwa, RSV wnika do komórek nabłonka oddechowego, początkowo nosogardła, gdzie wylęga się około 5 dni1. Po tym czasie intensywnie się namnaża i atakuje coraz dalsze obszary dróg oddechowych, dochodząc typowo aż do nabłonka oskrzeli i oskrzelików, a czasem (na szczęście rzadziej) do samego końca układu oddechowego, czyli pęcherzyków płucnych.
Wirus RSV u dziecka – objawy i leczenie
W naszym klimacie wirus rozprzestrzenia się w formie epidemii przypadającej co roku na czas od zimy do wczesnej wiosny (czyli podobnie jak grypa i przeziębienie). Co ciekawe, w różnych latach obserwuje się zmienność ciężkości przebiegu infekcji, a to może mieć związek z równoczesną zmiennością w krążeniu dwóch głównych grup szczepów wirusa – A i B, bowiem szczepom grupy A przypisuje się związek z cięższym klinicznie przebiegiem choroby.2
Infekcja wirusem RSV jest szalenie częsta. Szacuje się, że w Ameryce Północnej połowa dzieci doświadcza jej w swoim pierwszym sezonie zakażeń, a prawie wszystkie przechodzą ją do 2. roku życia.3 Przebieg choroby zależy przede wszystkim od tego, jak układ odpornościowy poradzi sobie z patogenem. Dlatego właśnie najcięższe w infekcji RSV objawy obserwowane są zwykle u małych dzieci, które chorują pierwszy raz. Ich organizm nie zna jeszcze wirusa i dopiero uczy się z nim walczyć.
Jak wcześniej wspomniano wirus RSV u dzieci typowo atakuje dolne drogi oddechowe, wywołując tzw. zapalenie oskrzelików. Początkowo pojawia się katar, nieznaczna gorączka, suchy kaszel. Po 2-3 dniach kaszel zamienia się w mokry, a dziecku, zwłaszcza małemu, coraz trudniej odkrztusić wydzielinę. Najczęściej wtedy występuje duszność i świszczący oddech. U większości dzieci przebieg schorzenia jest na tyle łagodny, że mogą zostać w domu. Jednak niemowlęta, a zwłaszcza wcześniaki, dzieci z chorobami układu oddechowego, wrodzonym niedoborem odporności czy wadą serca nierzadko wymagają hospitalizacji. Narażone są na ryzyko rozwoju zapalenia płuc, bezdechów a nawet w skrajnym przypadku śmierci spowodowanej niewydolnością oddechową. Póki co w medycynie nie jest dostępne typowe leczenie przeciwwirusowe nakierowane na ten konkretny patogen. Terapia polega na ułatwianiu oddychania i nawadnianiu. W przypadku znacznej duszności i spadków saturacji konieczne może być podawanie tlenu.
Wirus RSV u dorosłych
Zapalenie oskrzelików to przypadłość typowo dziecięca, jednak w późniejszym wieku również może nas zaatakować RSV. Objawy u dorosłych są jednak nieporównywalnie łagodniejsze. Infekcja często przebiega jak zwykłe przeziębienie i nawet nie wiemy, że była spowodowana wirusem RSV. Niejednokrotnie zakażenie w ogóle nie daje objawów. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku towarzyszącego niedoboru odporności (w immunosupresji – np. podczas chemioterapii, zażywania leków „wyciszających układ immunologiczny” w chorobach autoimmunologicznych czy po przeszczepie), osób w podeszłym wieku, a także chorujących na przewlekłą, obturacyjną chorobę płuc (typowe schorzenie palaczy) albo mukowiscydozę. Te grupy osób narażone są na ryzyko rozwoju ciężkiego zapalenia płuc, cechującego się wysoką śmiertelnością.
Ogólne podsumowanie
Wiedząc już wiele o wirusie RSV, co to jest, jak się objawia zakażenie i jakie mogą być skutki zachorowania, warto jeszcze poznać metody zapobiegania tej infekcji. Z racji tego, że zapalenie oskrzelików dotyka małych dzieci, najlepszym sposobem ochrony (przed ciężkim przebiegiem albo w ogóle przed zachorowaniem) jest karmienie piersią. Wraz z mlekiem matki przekazywane są bowiem przeciwciała zwalczające tą, jak i wiele innych infekcji. To między innymi dlatego Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wyłączne karmienie piersią do ukończenia przez dziecko 6 miesiąca życia i kontynuację karmienia piersią do ukończenia drugiego roku życia i dłużej przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów uzupełniających. Poza tym, dzieci nie wolno eksponować na dym papierosowy, bo zawarte w nim szkodliwe substancje wpływają na pogorszenie odporności. Warto unikać skupisk ludzi, zwłaszcza w sezonie zimowo-wiosennym i często myć ręce. Uczmy też nasze dzieci kichania i kaszlenia w łokieć (którym dotykamy mniej przedmiotów niż dłońmi) albo chusteczkę, którą zaraz potem wyrzucamy. Układ odpornościowy dziecka rozwija się aż do 10-12 roku życia4. W tym czasie typowe jest przechodzenie wielu infekcji, które mają za zadanie wyszkolić komórki immunologiczne do walki z patogenami. Miejmy więc świadomość, że mimo przestrzegania wszystkich wskazówek nasze dziecko i tak może zachorować.
Bibliografia:
1,2Szczawińska-Popłonyk A., Immunopatologia zakażenia wirusem RS, Borgis - Nowa Pediatria 1/2005, s. 6-11.
Witkiewicz I., Ostre zapalenie oskrzelików, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 18.10.2016
3Cardenas S, Auais A, Piedimonte G. (2005) Palivizumab in the prophylaxis of respiratory syncytial virus infection. Expert Rev Anti Infect Ther 3(5), s. 719-726.