Udar mózgu – jak rozpoznać, leczyć i zapobiegać?
Chociaż do niedawna kojarzony wyłącznie z zaawansowanym wiekiem, obecnie coraz więcej młodszych osób cierpi z powodu udaru mózgu. Objawy nie mogą zostać zbagatelizowane. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się co to za choroba, jak ją rozpoznać i leczyć.
Udar mózgu – co to jest?
Udarem mózgu nazywamy zaburzenie jego funkcjonowania na okres dłuższy niż 24 godziny i wywołane upośledzeniem przepływu krwi. Jeśli dolegliwości ustępują samoistnie w krótszym czasie, a w badaniach obrazowych mózgu nie widać zmian, to mówimy o przemijającym napadzie niedokrwienia, tzw. TIA.
Jakie są rodzaje udaru?
Najprościej mówiąc, choroba może być wynikiem zablokowania przepływu krwi albo „wylania się” jej poza naczynie krwionośne. Pierwsza sytuacja stanowi w przybliżeniu aż 80% przypadków i określana jest mianem udaru niedokrwiennego albo zawału mózgu. Zdecydowanie dominuje zamknięcie tętnicy, blokada żył to nawet mniej niż 1% przyczyn.
Druga sytuacja to krwotok, potocznie określany wylewem krwi do mózgu – w wyniku pęknięcia naczynia wewnątrz mózgu (krwotok śródmózgowy) albo między otaczającymi go oponami (krwotok podpajęczynówkowy).
Jakie są przyczyny udaru mózgu?
Miażdżyca
Udar niedokrwienny najczęściej spowodowany jest miażdżycą. Podobnie zresztą jak zawał serca, stąd niekiedy wymiennie stosowane nazewnictwo. Wieloletnie podniesienie poziomu cholesterolu we krwi powoduje tworzenie się w ścianach tętnic tzw. blaszek miażdżycowych, które stopniowo zmniejszają światło naczynia, aż w końcu mogą zamknąć go całkowicie, zwykle poprzez zakrzep krwi w miejscu zwężenia.
Zator
Udar niedokrwienny powstaje też w wyniku zatoru, czyli zatkania naczynia skrzepliną krwi wytworzoną gdzieś dalej w organizmie – głównie w sercu u osób z migotaniem przedsionków, rzadziej w nogach przy zakrzepicy kończyn dolnych.
Nieleczone nadciśnienie
Krwotok śródmózgowy to zwykle konsekwencja nieleczonego albo źle leczonego nadciśnienia tętniczego. Niektórzy bagatelizują tę chorobę, bo przez wiele lat może nie dawać żadnych dolegliwości. Warto mieć zatem na uwadze, że konsekwencje takiego podejścia bywają zgubne.
Z kolei krwotok podpajęczynówkowy najczęściej wynika z pęknięcia tętniaka będącego wadą wrodzoną ściany naczynia.
Jak rozpoznać udar mózgu?
Gdyby zapytać, jakie są symptomy zawału serca, niemal każdy znałby odpowiedź. Rozpoznawanie objawów udaru mózgu nie przychodzi nam już tak łatwo. Niestety – bo to bardzo częsta i szalenie niebezpieczna choroba, w której liczy się każda minuta. Ułatwieniem niech będzie poniższy akronim:
C – cięższa noga lub ręka
Z – zaburzenia widzenia
A – asymetria twarzy
S – spowolniona mowa
Udar mózgu – pierwsza pomoc
Tak naprawdę niewiele można zrobić samemu w domu. Udar mózgu to absolutny stan zagrożenia życia. Nie wolno go „przeczekać”, licząc na to, że objawy same ustąpią. Nawet jeśli by tak było i tak powinniśmy znaleźć się w szpitalu – przemijające niedokrwienie często poprzedza pełen udar.
Nie ma też sensu przyjmowanie żadnych leków ani umawianie się do lekarza rodzinnego. W przychodni nie da się leczyć udaru. Pamiętajmy więc, że jeśli tylko zaobserwujemy chociaż jeden z powyższych symptomów, dzwońmy po karetkę (numer 112). W szpitalu najwięcej można zdziałać, jeśli pojawimy się do 4.5 godziny od początku dolegliwości.
Udar mózgu – leczenie
Do 4,5 godzin od wystąpienia objawów możliwe jest dożylne podanie leku rozpuszczającego zakrzep lub zator krwi (tromboliza). Tę metodę stosuje się wyłącznie w terapii udaru niedokrwiennego. W niektórych przypadkach do 6 godzin od początku symptomów przeprowadza się zabieg polegający na wprowadzeniu cewnika przez tętnicę udową (w pachwinie), aż do tętnicy mózgowej i usunięciu „blokady” (trombektomia).
Możliwości leczenia udaru krwotocznego są bardziej ograniczone. Stąd poniekąd większe ryzyko śmierci w tym rodzaju choroby. Jeśli tomografia komputerowa albo rezonans magnetyczny wykażą tętniaka, postępowaniem będzie zabieg wewnątrznaczyniowy, również z użyciem cewnika wprowadzanego przez pachwinę.
Profilaktyka udaru mózgu
Najważniejsze czynniki ryzyka wystąpienia udaru mózgu to:
- nadciśnienie tętnicze;
- podwyższony poziom cholesterolu;
- migotanie przedsionków;
- cukrzyca;
- palenie papierosów;
- mała aktywność fizyczna;
- nadużywanie alkoholu.
Mając tę wiedzę, aby zapobiec udarowi, powinniśmy wyeliminować używki, więcej się ruszać, sumiennie leczyć choroby przewlekłe, a najlepiej zdrowym stylem życia (także wysypianie się, zdrowa dieta, eliminacja stresów) redukować zagrożenie ich rozwoju.
Bibliografia:
Członkowska A., Niewada M., Udar mózgu, „Medycyna Praktyczna dla Lekarzy”, 13.08.2021.
Bodzioch M., Udar mózgu, „Medycyna Praktyczna dla Pacjentów”, 25.05.2017.
Matthew R.B. Evans, Phil White, Peter Cowley, David J. Werring, Revolution in acute ischaemic stroke care: a practical guide to mechanical thrombectomy, Practical Neurology 2017; 17: 252-265.