Niedoczynność tarczycy – objawy neurologiczne i leczenie

O chorobach tarczycy mówi się coraz częściej, a wśród nich zdecydowanie dominuje niedoczynność. Niektóre źródła podają wręcz, że jest to epidemia naszych czasów. Typowo niedoczynność dotyczy kobiet w średnim wieku, choć zachorować może każdy. Z tego względu warto wiedzieć, czym objawia się to zaburzenie i jak możemy je leczyć.

Niedoczynność tarczycy – jak powstaje i jakie są objawy?

Tarczyca to mały narząd, położony u podstawy szyi - mały, ale jakże niezbędny. Odpowiada za produkcję dwóch hormonów – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), które biorą udział między innymi w przemianach metabolicznych organizmu (stymulując jego wzrost i rozwój), wpływają na proces produkcji ciepła (termogeneza), a także rozwój ośrodkowego układu nerwowego.
O niedoczynności tarczycy będziemy mówić wówczas, gdy produkcja hormonów tarczycowych stanie się nieefektywna i ich poziom spadnie poniżej normy. Do takiej sytuacji może dojść z kilku powodów.
Po pierwsze, niektóre dzieci już rodzą się z niedoczynnością, co bywa wynikiem niedoboru jodu lub niedostatecznie rozwiniętej tarczycy albo nawet całkowitego jej braku (co określa się mianem dysgenezji). W większości przypadków nie wiadomo, dlaczego doszło do niewykształcenia tego narządu. Objawy, które powinny zasugerować rozpoznanie u noworodka to: chrypka, przerośnięty język, obniżona aktywność i napięcie mięśniowe, marmurkowata skóra albo przepuklina pępkowa. Jak najwcześniejsze wykrycie tego zaburzenia (każdy noworodek w Polsce podlega bezpłatnie takiej diagnostyce w 3-4 dobie życia) i wdrożenie suplementacji tyroksyną, pozwala na prawidłowy rozwój dziecka i uniknięcie trwałego upośledzenia umysłowego.
Po drugie, znacznie częstsza jest niedoczynność nabyta w ciągu życia. Może wynikać z upośledzenia pracy samej tarczycy albo innych narządów, kontrolujących jej pracę - przysadki czy podwzgórza. Zdecydowanie dominujące są choroby stricte tarczycy, w tym najpospolitsza choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie.

Niedoczynność tarczycy – objawy neurologiczne

Z racji tego, że hormony tarczycy oddziałują na cały nasz organizm, ich brak będzie powodował dolegliwości ze strony różnych układów. Typowo z niedoczynnością kojarzymy:

• przyrost masy ciała,
• zmęczenie,
• spowolnienie,
• łatwe marznięcie,
• suche, łamliwe włosy,
• osłabienie tętna, niskie ciśnienie tętnicze krwi,
• przewlekłe zaparcia,
• niepłodność, poronienia,
• zaburzenia pamięci,
• depresja.

Jednak oprócz powyższych symptomów mogą pojawić się także bardziej dla nas zaskakujące, jak chociażby wypadanie brwi, ochrypły głos, obrzęk stawów, obfite miesiączki czy bóle, kurcze i zmniejszenie siły mięśni. Wiedząc, że hormony tarczycy wpływają na ośrodkowy układ nerwowy, łatwo się domyślić, że niedoczynność może dać też objawy neurologiczne. Nierzadko dochodzi do tzw. mononeuropatii, czyli uszkodzenia nerwu obwodowego (przykładem jest chociażby zespół cieśni nadgarstka), parestezji, osłabienia odruchów, a niekiedy nawet osłabienia słuchu.

Niedoczynność tarczycy – leczenie

Zdiagnozowanie niedoczynności tarczycy wymaga jedynie pobrania próbki krwi oraz oznaczenia w niej hormonu TSH, fT4 i ewentualnie także fT3 („f” oznacza wolną frakcję hormonów, niezwiązaną z białkami). Wartości poniżej normy dla hormonów fT4 oraz fT3 i powyżej normy dla TSH świadczą o niedoczynności, spowodowanej chorobą stricte tarczycy. Jeśli poziom TSH również jest zbyt niski, przyczyny należy poszukiwać w przysadce albo podwzgórzu. Dodatkowe badanie przeciwciał przeciwtarczycowych z krwi oraz USG tarczycy pozwolą wskazać dokładny rodzaj choroby tarczycy, np. zapalenie Hashimoto.

Diagnostykę należy przeprowadzić w każdym przypadku, gdy występują opisane powyżej dolegliwości, a także okresowo u osób, które mają w rodzinie chorych na chorobę Hashimoto, sami cierpią na inne schorzenia autoimmunologiczne oraz u kobiet planujących ciążę.

Leczenie jest tak naprawdę dosyć proste, ponieważ wymaga jedynie suplementacji hormonu tarczycy – tyroksyny. U niektórych, zwłaszcza na początku choroby, wyzwaniem może okazać się dobranie właściwej dawki, ale o tym decyduje lekarz rodzinny lub endokrynolog, nigdy sam pacjent.

Dieta w niedoczynności tarczycy to ostatnio dosyć modny temat. Trzeba jednak pamiętać, że nie pełni ona w tej chorobie roli terapeutycznej, jak ma to miejsce chociażby w nietolerancji glutenu, gdzie pokarmy bezglutenowe de facto pozwalają pozbyć się symptomów chorobowych. W niedoczynności tarczycy dieta będzie miała jedynie działanie wspomagające pracę tego narządu i nie spowoduje wyleczenia. Niemniej jednak warto wiedzieć, że jod, żelazo, cynk i selen to składniki mineralne, które biorą udział w produkcji hormonów tarczycowych. Korzystnie byłoby zatem tak komponować jadłospis, aby nie zabrakło w nim tych właśnie składników. Jod znajdziemy w jodowanej soli kuchennej oraz w rybach morskich (np. dorsz, tuńczyk, makrela); żelazo w mięsie, żółtku jaja kurzego, burakach czy natce pietruszki, cynk w nasionach słonecznika i dyni, fasoli oraz mięsie; selen w rybach (makrela, halibut, dorsz, łosoś) i orzechach brazylijskich. Istnieją również pewne związki, zwane goitrogenami, które zmieniają metabolizm jodu i zmniejszają jego stężenie w organizmie. Jest to szczególnie niebezpieczne, gdy nasza dieta zawiera go zbyt mało. Goitrogeny zawarte są w kapuście, brukselce, brokułach, jarmużu i kalafiorze – zwłaszcza w ich surowej postaci.

Bibliografia:
Ambroziak U., Wytyczne postępowania w niedoczynności tarczycy u dorosłych, Medycyna po Dyplomie 03/2013.
Lewiński A., Płaczkiewicz-Jankowska E., Niedoczynność tarczycy, Medycyna Praktyczna dla Lekarzy, 13.08.2021.
Wnęk D., Dieta w niedoczynności tarczycy, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 31.05.2021.