Jak walczyć z zaparciami?
Zaparcia to częsty problem, który dotyka zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci.
Zaparcia to za mała częstość wypróżnień, 2 lub poniżej 2 na tydzień lub twarde stolce, oddawane z wysiłkiem, często z uczuciem niepełnego wypróżnienia. Dzieje się tak, ponieważ treść jelitowa zbyt długo zalega w przewodzie pokarmowym, dochodzi do nadmiernego wchłaniania wody i stolec przyjmuje formę twardą, zbitą.
U osób dorosłych problem dotyczy 20-30% populacji, częściej występuje u kobiet i osób starszych. W przypadku dzieci problem zaparć pojawia się u około 10% dzieci, nawet okresowo 30% dzieci ma problem z zaparciami.
Przyczyny zaparć mogą mieć różne podłoże. 90% zaparć to tzw. zaparcia idipoatyczne, czyli takie w których nie występuje choroba organiczna, a zaparcia są związane ze zwolnionym pasażem jelitowym i lub czynnościowym zaburzeniem defekacji. Ten rodzaj zaparć wiąże się z małą aktywnością ruchową, nieodpowiednią dietą oraz zbyt małą ilością przyjmowanych płynów. Mówiąc o zaparciach należy pamiętać o zaparciach przypadkowych, które pojawiają się np. u osób w czasie podróży.
Jednak zaparcia to również objawy różnych groźnych chorób organicznych, dlatego zawsze należy się zgłosić do lekarza POZ. Szczególnie niepokojące są zaparcia, które pojawiły się nagle, u osób nie mających wcześniej problemów z oddawaniem stolca. Przy zaparciach należy pamietąć o tzw. sygnałach ostrzegawczych, które wymagają dalszej diagnostyki. Są to: utrata masy ciała, krew widoczna lub utajona w stolcu, obciążony wywiad rodzinny, wiek po 50. r.ż., niedokrwistość, wyczuwalny opór w jamie brzusznej lub ból brzucha budzący w nocy.
Zaparcia u dzieci w 95% to zaparcia czynnościowe, a jedynie 5% to zaparcia spowodowane chorobami organicznymi tj. choroba Hirschsprunga, choroby układu nerowego, mięśniowego. Przyczynami zaparć u dzieci mogą być również wady rozwojowe w okolicy odbytu np. zwężenie odbytu i inne. Do najczęstszych objawów zaparć u dzieci należy, nie więcej niż 2 wypróżnienia w tygodniu, brudzenie bielizny kałem u dzieci, które nabyły już umiejętność kontroli wypróżnień, bolesne wypróżnienia, zbite stolce. Często dzieciom może towarzyszyć drażliwość, występująca przed defekacją. Dziecko w momencie uczucia parcia może zastygać w bezruchu, zaciskać pośladki. Po wypróżnieniu staje się pogodne. Problem zaparć budzi duży niepokój u rodziców i wpływa na gorsze funkcjonowanie dziecka.
Leczenie zaparć jest zależne od przyczyny i może wymagać kilku metod, aby uzyskać pożądany efekt.
Ważna jest odpowiednia dieta. Powinna być bogata w błonnik, grube kasze, owoce i warzywa. Wskazane jest spożywanie owoców i warzyw na surowo. Należy wykluczyć z diety produkty tj. ciasta, czekolada, słodycze. Ważna jest również odpowiednia podaż płynów. U osób dorosłych około 2,5 litra dziennie. Warto również wypić szklanę letniej wody na czczo i przed snem.
Pacjent z zaparciami powinien zwiekszyć aktywność ruchową (spacery, jazda na rowerze, pływanie). Dotyczy to wszystkich grup wiekowych. Ważne są również regularne próby spokojnego wypróżniania, najlepiej po śniadaniu o stałej porze dnia.
W przypadku nieskutecznych metod niefarmakologicznych należy zastosować leczenie farmakologiczne. Na rynku jest dostępnych dużo preparatów przeciwzaparciowych o różnych mechanizmach działania. Leki przeczyszczające możemy podzielić na kilka grup: leki hydrofilne i zwiększające objętość stolca (np. nasiona babki płesznik), leki osmotyczne (makrogole, laktuloza, czopki glicerynowe i wlewki fosforanowe), leki pobudzające, kontaktowe (pikosiarczan sodu, bisakodyl, senes, olej rycynowy) oraz leki zmiękczające masy kałowe i środki poślizgowe (dokuzynian sodu, parafina).
Leczenie należy rozpocząć od leków osmotycznych lub leków pobudzających. W przypadku niepowodzeń leczenia jednym preparatem, wskazane jest skojarzenie dwóch leków o różnych mechanizmach działania np. do makrogolu dołączenie leku pobudzającego. Jeżeli leczenie jest skuteczne, należy je kontynuować 2-3 miesiące, w celu normalizacji rytmu wypróżnień. W przypadku nieskutecznego leczenia, należy udać się do lekarza w celu dalszej diagnostyki. Przy wszystkich zaparciach należy pamiętać o objawach alarmujących, które zawsze wymagają dalszej diagnostyki.
Do grupy leków o działaniu pobudzającym, drażniącym ścianę jelita należy pikosiarczan sodu pod nazwą Pikopil. Pikosiarczan sodu jest prolekiem. Przekształca się w aktywny metabolit w jelicie przy udziale bakterii jelitowych. Jego mechanizm działania polega na zwiększeniu wydzielania wody i elektrolitów przez błonę śluzową jelita oraz na przyśpieszeniu ruchów perystaltycznych jelita. Efekt działania Pikopilu występuje już po 6-12 godzinach, dlatego zalecany jest do przyjmowania wieczorem. Wypróżnienie powinno wystąpić rano. Przy przyjmowaniu Pikopilu należy pamiętać o odpowiedniej podaży płynów. Szczególnie dotyczy to dzieci i osób starszych. Preparat występuje w dwóch postaciach – tabletek i kropli.
Krople Pikopil są to jedyne dostępne leki na zaparcia w takiej postaci. Dodatkowo zawierają kroplomierz. Krople to wygodna forma podawania leku, szczególnie dla młodszych pacjentów. Mają rejestrację u dzieci już od 4. roku życia, ale z powodzeniem można je również stosować u dorosłych. Szczególnie dotyczy to starszych osób, które mają problem z połykaniem leków. Leczenie zaczyna się od najmniejszej skutecznej dawki. Nie należy przekraczać maksymalnej dawki dobowej. Pikopil stosujemy raz dziennie. Nie powienien być stosowany dłużej, niż przez 3 kolejne dni. W przypadku niepowodzeń, należy zaprzestać leczenia i skierować pacjenta do lekarza. Dawkowanie Pikopilu w postaci kropli u dzieci – 4 r.ż- 6 r.ż – 6 kropli (3mg) jednorazowo; dzieci powyżej 6 lat i dorośli od 8 do 12 kropli (4-6mg) jednorazowo.
Pikopil jest dostępny również w postaci tabletek podzielnych 7,5mg. Ma rejestrację u dzieci i młodzieży powyżej 10. roku życia oraz u dorosłych. Należy rozpocząć leczenie od mniejszych dawek 1x dziennie przed snem. Pikopil w tabletach, podobnie jak krople stosujemy krótko, do 3 dni.
Pikopil nie powienien być stosowany u dzieci bez konsultacji z lekarzem. Jest przeciwwskazany w nadwrażliwości na substancję czynną lub środki pomocnicze, w zaburzeniach pasażu treści pokarmowej przez jelita (na przykład niedrożność), ostrych chorobach zapalnych jelit, w ciężkich, bolesnych i (lub) przebiegających z gorączką ostrych stanach w obrębie jamy brzusznej, w ciężkim odwodnieniu. Należy zachować wszystkie środki ostrożności zgodnie z zaleceniami producenta.